Kampi i grobowce mykeńskie na Zakynthos

Odrobina historii czyli cywilizacja mykeńska na Zakynthos

Mówi się, że Zakynthos to zielona wyspa skąpana w turkusie otaczających ją wód morza jońskiego. Nie brakuje głosów, że wyspa przypomina bardziej włoską prowincje niż grecką wyspę, ze względu na wieloletnią włoską okupację tego rejonu. Najczęściej zarzuca się Zakynthos, że nie posiada na swoim terenie nic z pozostałości świata kultury antycznej z czego Grecja przecież słynie. Dlatego w porównaniu do wielkich ośrodków kultury dawnych cywilizacji wyspa ta jest marginalizowana. Niemniej warto wiedzieć, że mamy na wyspie symboliczne ślady kultury mykeńskiej, czyli z okresu sięgającego lat 1700-1200 p.n.e.

O czym mowa? Po pierwsze o malowniczym wzgórzu Vigla, które znajduje się w niewielkiej odległości na zachód od miejscowości Kambi, którego zachodnia strona ostro schodzi w kierunku morza. Cmentarz mykeński, bo o nim mowa, znajduje się przy drodze prowadzącej na wzniesienie
na którym stoi majestatyczny 18-metrowy krzyż (upamiętniający ofiary greckiej wojny domowej, w trakcie której Grecy podczas bratobójczych walk zrzucali ze skał swoich rodaków). Grobowce odkryte zostały przez mieszkańców wyspy w latach trzydziestych XX wieku, podczas budowy zbiornika na wodę. Niestety zostały też w tym czasie splądrowane. Z tego powodu, kiedy rozpoczęto wykopaliska archeologiczne w latach 1971-72, nie znaleziono wielu nienaruszonych grobowców, z wyjątkiem dwóch (numer IX, XIV z mapy) charakteryzujących się wieloma pochówkami oraz trzy częściowo zrabowane (numer VI, VIII, X). Cmentarz mykeński w Kambi jest jedynym ocalałym dotychczas tego typu cmentarzem na wyspie co czyni go wyjątkowym, ponieważ dokumentuje istnienie cywilizacji mykeńskiej, z której czerpiemy wiele informacji na temat topografii, organizacji i użytkowania wyspy.

Źródło: zdjęcia własne

Odkryte grobowce są pierwszym chronologicznym typem mykeńskiego grobowca, który pojawia się we wczesnym okresie mykeńskim. 14 grobowców wyrzeźbiono w naturalnej skale wapiennej. Są to czworoboczne doły pokryte płytami o wymiarach 1-1,93 x 0,33-0,80 x 0,33-1,65 m (długość x szerokość x głębokość). Ich boki są proste, rogi czasem są proste lub lekko zaokrąglone, natomiast dno prawie we wszystkich przypadkach jest poziome i płaskie. Wydłużony, pionowy wykop w ziemi przykryty został po pochówku surowymi kamiennymi płytami. Przestrzeń nad płytami przykrywającymi wypełniono ziemią, a kamienny nagrobek umieszczono na szczycie glinianego stosu. Ofiary z tych grobowców zwykle umieszczano na wznak z lekko ugiętymi nogami, a w przypadku małych grobowców chowano je ze zgiętymi kończynami. Za najważniejsze znaleziska z grobowców uważa się wydobyte lokalne przedmioty takie jak: domowe gliniane wazy, słoje ze strzemionami, butelka do karmienia i nóż z brązu datowane na okres mykeński 1400-1190 p.n.e.

Szczególną cechą grobowców w Kambi jest to, że zawierały one wiele pochówków (kilka osób w jednym grobie) w przeciwieństwie do mogił z innych obszarów, w których chowano jedno lub dwa ciała. Prawdopodobnie groby w Kambi były wykorzystywane jako groby rodzinne, co mogło być wynikiem trudnościom w rzeźbieniu twardego wapienia tego obszaru i ubóstwa mieszkańców odizolowanej małej górzystej osady.

Lokalna konstrukcja wskazuje na istnienie w tym regionie mykeńskiego świata ubogiej populacji, która przyłączyła się następnie do struktur społeczno-ekonomicznych przybywających
z największych ośrodków rozwoju handlu (zasługa rozwiniętej żeglugi). Od pierwszych okresów epoki mykeńskiej udana działalność handlowa klasy społecznej doprowadziła do szybkiego wzrostu bogactwa i rozwoju wyspy. Nowa klasa rządząca kultywowała kontakty i stosunki handlowe w całym regionie Morza Śródziemnego co zapewniło niezbędne surowce. Dla tych, którzy żeglowali w rejonie Peloponezu Zakynthos było znaczącą, wysuniętą na południe wyspą jońską (podobnie jak Kythira). Ponadto pas morski, który oddziela północny Zakynthos od południowego krańca Kefalonii jest jednym z naturalnych ujść Zatoki Korynckiej na zachód, a także kanał morski oddzielający wyspę
od zachodniego wybrzeża Peloponezu, które były dwoma najważniejszymi morskimi szlakami komunikacji i transportu idei i dóbr materialnych z południa i wschodu, do i z Dolnych Włoch i Sycylii. Pamiętajmy, że legenda głosi, iż w tym czasie (XV w p.n.e.) ponoć na wyspę przybył Zakynthos, który zaczął jej dynamiczny rozwój.

Więcej pamiątek z okresu mykeńskiego.

Inne stanowiska z okresu mykeńskiego zostały znalezione we wschodnim Zakynthos przez angielską archeolog Benton, która w latach międzywojennych odwiedziła wyspę. Na wschodnim krańcu zatoki Laganas Benton wykopała w 1934 r. części dwóch mykeńskich domów
z kawałkami ceramiki glinianej. Wykopała ona także w rejonie Alykanas fragment budynku mykeńskiego pochodzenia z liczną ceramiką lokalną jak i obcego pochodzenia z okresu późnomykeńskiego oraz zbudowany, kopułowaty (typu mykeńskiego) grobowiec o średnicy 6 metrów zawierającym dwa nieoznakowane pochówki. Niestety, oba wykopaliska pozostały nieopublikowane, a znaleziska datowane na okres 1600-1400 p.n.e. zaginęły w 1953 r. podczas zniszczeń po katastrofalnym trzęsieniu ziemi. Dwa kilometry na zachód, w wiosce Katastari odkryła ona także studnię/dół z kawałkami mykeńskich waz z okresu 1680 – 1600 p.n.e.

Pozostałym przykładem cywilizacji mykeńskiej odkrytej na wyspie są odkrycia Marinosa Avourisa, który podczas otwarcia wiejskiej drogi w 1965 r. na końcu zatoki Laganas, w pobliżu wioski Keri, odkrył mały grobowiec zbudowany z kamieni płytowych, który na podstawie swojej zawartości szacuje się, że pochodził z 1500-1380 p.n.e. Mniej więcej w tym samym czasie, po wschodniej stronie wyspy, w pobliżu wioski Planos, Liagouras odkrył grobowiec z okresu 1500-1400 p.n.e, którego odkrycie nigdy formalnie nie opublikowano.

To co dziś możemy podziwiać na naszej wyspie poszukując śladów cywilizacji mykeńskiej
to wytyczone w 2012 roku stanowisko archeologiczne cmentarza mykeńskiego w Kambi, oficjalnie otwarte dla publiczności po raz pierwszy 6 czerwca 2015 r. podczas obchodów akcji „Zielone szlaki kulturowe” Dyrekcji Muzeów, Wystaw i Programów Edukacyjnych Ministerstwa Kultury, Edukacji
i Religii.

Źródło: https://www.archaiologia.gr/blog/2015/10/26/