Co łaczy Zakynthosa i dzikie węże?
Bohater Zakynthos i legenda jadowitych węży
Co łączy dzielnego Zakynthosa z ogromnym jadowitym wężem?! Według Homera Zakynthos, syn Dardanosa założyciela Troi, wnuka samego Zeusa i Elektry, przybył na naszą wyspę mniej więcej w XV w p.n.e. Zajął wyspę i nadał jej nazwę od swojego imienia. Głównymi osadnikami wyspy byli mieszkańcy terenu Peloponezu, a dokładniej Arkadii co potwierdzać ma podobieństwo w obrzędach tych dwóch grup osadniczych. Część badaczy twierdzi, że wyspa była już zamieszkana i nazywała się Yria, a Zakynthos jedynie ją podbił i zagospodarował. Wyspa była pełna lasów i dzikiej zwierzyny. Oddawano tu głownie cześć bogini Artemidzie i jej bratu Apollowi.
Ale co z tymi wężami? Wyspa nie była rozwinięta, ponieważ, jak mówi legenda opanowana była przez ogromne jadowite węże, których panicznie bali się osadnicy i które stanowiły dla jej mieszkańców ogromne zagrożenie. Dlatego też Zakynthos postanowił uwolnić wyspę od tych okropnych gadów i wraz z wojownikami z wyspy wytępił je co do jednego. Jak tego dokonali, nie wiadomo, ale dzięki temu wyspa zaczęła się rozwijać i wykorzystywano jej cały potencjał.
A to wszystko dzięki dzielnej postawie naszego Zakynthosa, którego przedstawiano później na monetach (patrz poniżej) jako mężczyznę trzymającego w silnym uścisku ogromnego węża. Nie mamy żadnej informacji jaki to mógłby być gatunek węży, ale na pewno teraz tych ogromnych jadowitych zwierząt na wsypie nie spotkamy.
Źródło: https://images.app.goo.gl/D18Nac1tWVh2w3858
Jak wygląda kwestia węży na Zakynthos dziś? Może ktoś z Was miał, bądź będzie miał okazje jakiegoś osobnika spotkać. Nie jest to częste, można powiedzieć, że to taka wygrana piątki w Lotka, ale zawsze dobrze mieć jakieś podstawowe informacje. Dlatego też przygotowaliśmy dla Was mały poradnik dotyczący tych gadów.
Najważniejsze to to, że na wyspie nie występują jadowite żmije, które mogą wywołać najwięcej komplikacji i problemów zdrowotnych (takie informacje zawiera strona internetowa poświęcona skatalogowaniu wszystkich gatunków gadów i płazów występujących w Grecji, ze zdjęciami i podstawowymi informacjami dla każdego z nich – www.herpetofauna.gr).
Pojawiają się węże, które mają jad ale nie trujący dla ludzi (oddziałuje na ofiary, którymi się wąż żywi). Jakie więc osobniki występują na wyspie Zakynthos? Poniżej przygotowaliśmy dla was wykaz
i przykładowe fotografie.
Poradnik
Prawdopodobieństwo ukąszenia przez węże jest małe bądź bardzo małe. Wszystko zależy oczywiście od sytuacji. Jeśli spotkacie na swojej drodze węża po prostu starajcie się go nie zaczepiać
i nie podchodzić blisko (bezpieczna odległość to minimum 60 cm). Czasami są sytuacje, w których nie przewidzimy, że nasz kolejny krok spowoduje spotkanie z gadem, co wtedy? Pamiętajcie, że wąż szykujący się do ataku będzie zwijał się w literę S i w ułamku sekundy może w celu samoobrony próbować ugryźć. Wtedy też nie panikujmy, poczekajmy na reakcję skóry i zobaczmy jaki pojawił się ślad po ugryzieniu.
Zwykle węże (niejadowite) gryzą na sucho tzn. bez wpuszczania toksyn do ofiary jaką są ludzie – potwierdzać ma to ślad w postaci litery U. Jeśli na naszej drodze spotkamy jadowitą żmije i zaatakuje ona to wtedy po ukąszeniu pojawią się ślady po dwóch zębach.
Jak niebezpieczne są jadowite węże w Grecji? Istnieje wiele mitów na temat niebezpieczeństwa jadowitych węży i tego, jak ugryzienie żmii może zabić człowieka w ciągu kilku minut. Oczywiście nie dotyczy to lokalnych węży na Zakynthos. Ryzyko poważnego ugryzienia zależy od siły i toksyczności trucizny, a także od jej stężenia w ciele ofiary, a więc od ilości trucizny (ilość zależy od gatunku i rozmiaru węża), ale także wagi i wieku ofiary. Dziś medycyna rozwinęła taki postęp, że tylko niewielki odsetek ukąszeń jadowitych żmij kończy się tragicznie.
Reakcja na ukąszenia zależy od ilości jadu i reakcji naszego organizmu. Wśród podstawowych objawów po ukąszeniu żmii, które może być dla nas niebezpieczne zaliczamy: obrzęk i ból wokół ukąszenia, zaczerwienienie, porażenie ugryzionej kończyny, wymioty, ból głowy, pocenie się, niski puls, krwotok z ust, osłabienie czy gorączka z dreszczami. Żeby pomóc ofierze trzeba ją unieruchomić, aby teoretycznie zmniejszyć podstawowy metabolizm i rozprzestrzenianie się trucizny. Nie stosuje się bandażowania ale też bardzo ważne nie podaje się żadnych leków i alkoholu. Miejsce ukąszenia może puchnąć dlatego też dobrze jest ściągnąć materiał z powierzchni, bądź jeśli jest to ręka – pierścionki, zegarek, bransoletki. Stosowanie leków przeciwhistaminowych czy innych zawsze powinno odbywać się po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Gatunki, które możesz spotkać na Zakynthos:
- Αγιόφιδο (Agiofidos)/ łac. Telescopus fallax intermedius/ European Cat Snake
Wąż ten może osiągać całkowitą długość do 100 cm ale zwykle jest krótszy. Źrenica jego oczu ma kształt szczeliny (jak u kotów), ale w słabym świetle córka otwiera się, przyjmując okrągły kształt. Poluje między skałami i kamieniami w poszukiwaniu jaszczurek i małych gryzoni, a także umiejętnie wspina się po pisklęta. Zwykle „gwiżdże”, jeśli zostanie złapany i udaje, że atakuje, ale rzadko gryzie. Zęby z trucizną znajdują się z tyłu górnej szczęki, w takiej pozycji, że uniemożliwia wstrzyknięcie go ludziom, bądź jest to bardzo trudne. Chociaż jego jad jest skuteczny w oddziaływaniu na zdobycze, nie powoduje objawów u ludzi (choć pamiętajmy o indywidualnej reakcji alergicznej).
Ciekawostką jest to, że ten gatunek węży wykorzystuje się na naszej sąsiedniej wyspie Kefalonii podczas obrzędów religijnych Panagia Lagouvarda w miejscowości Markopoulos w okresie od 6 do 15 sierpnia. Są one wtedy dostępne dla wiernych którzy uważają, że ich pojawienie się jest cudem, stąd jego potoczna nazwa „Agiofidos”. Pojawienie się węży jest traktowane jako dobry znak (ponoć nie pojawiły się tylko w okresie II wojny światowej w 1940 roku oraz w sierpniu 1953, kiedy to wyspę nawiedziło kilka dni wcześniej silne trzęsienie ziemi), który nawiązuje do cudownego ocalenia mieszkańców klasztoru w czasie najazdu piratów. W odpowiedzi na błagalną modlitwę zakonnic z prośbą o ocalenie Bogurodzica zesłała masę węży, bądź jak też mówią niektórzy, zamieniła zakonnice w węże, które oplotły wejście do klasztoru i uchroniły miejsce to przed rozbojem.
Węże występują na wyspie naturalnie ale skąd biorą się w kościele i dlaczego oplatają ikonę Matki Bożej? Ponoć kilka dni przed obchodami są wyłapywane przez lokalnych mieszkańców i przynoszone w szklanych słojach do kościoła. A następnie już jak legenda głosi rozchodzą się po kościele. Ludzie wierzą, że za ich sprawą dokonują się cuda. Węże znikają ponoć nagle 16 sierpnia, czyli zaraz po święcie.
Źródło: http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=163&sid=142
- Δενδρογαλιά (Dendrogaliá)/ łac. Hierophis gemonensis/ Balkan whip snake
Ten wąż nazywany jest Dendrogalia i osiąga długość do 100 cm, rzadziej do 130 cm. Występuje w różnych siedliskach na wysokościach do 1400 m. n.p.m. Jest to typ węża dziennego, szybkiego i bardzo aktywnego. Poluje zwykle na ziemi, ale także wspina się na krzaki i małe drzewa. Żywi się małymi gryzoniami, gadami, małymi ptakami i dużymi bezkręgowcami. Rozmnaża się wiosną, a samice rodzą 3–10 jaj. Może ukąsić, jeśli zostanie złapany ale jest niejadowity dla ludzi.
Źródło: http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=153&sid=142
- Λαφιάτης (Lafiatis) łac. Elaphe quatuorlineata / Wąż czteropasiasty
Lafiatis – niejadowity wąż występujący w Grecji w czterech podgatunkach. Młode osobniki różnią się ubarwieniem od dorosłych – młode mają plamki, a dorosłe podłużne linie wzdłuż ciała. Długość całkowita zwykle do 150 cm, ale w skrajnych przypadkach może osiągnąć 260 cm. Występuje w różnych siedliskach, na wysokościach do 1400 m n.p.m. Jest to dzienny wąż, który unika wysokich temperatur. Poluje na ziemi, ale często wspina się na drzewa i krzewy, dobrze też pływa. Żywi się małymi ssakami, takimi jak myszy, szczury i małe króliki, a także ptaki, jaszczurki, płazy i jaja. Nie jest agresywny ale może ugryźć, jeśli zostanie złapany, zwykle nieszkodliwy.
Źródło: http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=153&sid=142
- Νερόφιδο (Nerofidos)/ łac. Natrix natrix/ Grass snake)
Kolejny z węży, który występuje w Grecji w kilku podgatunkach, w tym na Zakynthos właśnie.
Jest raczej mniejszym osobnikiem o średniej długość mniej niż 100 cm. Samice są większe niż samce. Zamieszkuje wszystkie rodzaje terenów podmokłych (pływa bardzo umiejętnie i szybko), ale może występować także poza wodą. Gatunek zmienny w kolorach i wzorach. Żywi się płazami, rybami, gryzoniami, gadami, bezkręgowcami, a czasem nawet małymi ptakami. Złapany i zagrożony, wydziela bardzo śmierdzący płyn i często udaje, że jest martwy, obracając się do góry nogami z otwartymi ustami z wystającym językiem. Całkowicie nieszkodliwy wąż.
Źródło: http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=153&sid=142
- Σαπίτης (Sapitis)/łac. Malpolon insignitus / Eastern Montpellier snake
Rzadko występującym na wyspie jest wąż Sapitis, który osiąga długość całkowitą do 2 metrów.
Ma charakterystyczną głowę z silnymi grzbietami między oczami a pyskiem. Porusza się szybko, pływa i wspina się wspaniale oraz ma świetny wzrok. Występuje w różnych siedliskach, ale głownie preferuje suche śródziemnomorskie tereny. Występuje zwykle na wysokościach od 0 do 600 m, ale można go również zobaczyć na wysokościach do 2000 m. Żywi się głównie jaszczurkami, ale także gryzoniami, ptakami, płazami i wężami. Będzie stanowczo się bronił, jeśli zostanie zagrożony, sycząc głośno, podnosząc głowę, spłaszczając szyję i udając, że atakuje. Może ukąsić, jeśli zostanie złapany lub nadepnięty. Jego kły są z tyłu górnej szczęki, więc wstrzyknięcie jadu człowiekowi jest bardzo trudne. Nawet jeśli nastąpi zastrzyk, jego jad jest słaby i nie stanowi zagrożenia. Ból i obrzęk, a może gorączka (u osób wrażliwych) to objawy, które mogą wystąpić po wstrzyknięciu dużej ilości jadu. Objawy zwykle ustępują w ciągu kilku godzin.
Źródło: http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=153&sid=142
- Σπιτόφιδο (Spitófido) / łac. Zamenis situla / Leopard snake
Ostatni z węży o którym warto wspomnień, a który występuje na naszej wyspie jest Spitófido. Długość całkowita węża może sięgać do 120 cm, ale zwykle jest mniejsza. Można go znaleźć w dwóch postaciach: w paski i w cętki. Preferuje raczej obszary do 1600 m n.p.m. Dzienny wąż, który unika wysokich temperatur. Czołga się ostrożnie wśród kamieni i roślinności, często wspina się na małe krzaki i skały. Można znaleźć go w siedliskach ludzkich, takich jak ogrody i domy. Żywi się głównie gryzoniami, ale także jaszczurkami i małymi ptakami. Jest wężem niejadowitym ale może ukąsić jeśli zostanie złapany.
Źródło: http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=153&sid=1
Pamiętajmy, że mimo strachu i obrzydzenia jakie mogą w nas wywoływać węże w pełni zasługują na ochronę przez ludzi, ponieważ pełnią ważną rolę w przyrodzie. Żywią się przeważnie gryzoniami i owadami, przez co regulują ich liczebność.4
Autor
Maria Kubiak
Wszelkie prawa do kopiowania zastrzeżone